Jak projektować teren obok ławek dostępnych?

Czym różni się ławka dostępna od typowej ławki widocznej w przestrzeni publicznej? Na pierwszy rzut oka te różnice nie powinny być widoczne, żeby nie stwarzać wrażenia „inności” takiej ławki. Są jednak pewne uniwersalne zasady, które pozwalają tworzyć ławki przyjazne osobom z niepełnosprawnością, starszym i wszystkim innym potrzebującym, a jednocześnie wygodne dla osób pełnosprawnych, o różnych wymiarach antropometrycznych. Jednym słowem – ławki dla wszystkich.

Ławka dostępna stanowi dodatkowe wyposażenie przestrzeni publicznej jako miejsce odpoczynku bądź rekreacji. Może być zamontowana na zewnątrz pomieszczeń, np. na osiedlach, w parkach, w zieleńcach, na placach zabaw, promenadach, a także wewnątrz pomieszczeń: na lotniskach, dworcach, w galeriach handlowych itd. Odpoczynkowi służą też ławki przed urzędami, przychodniami, muzeami, szkołami itd.

Ergonomia dla wszystkich

Co sprawia, że na jednym krześle siedzi się wygodniej, a na innym nie? Ergonomia. Jeżeli chodzi o ławki, to podstawa. W przypadku ławki dostępnej, musi być ona przyjazna osobom z niepełnosprawnością, osobom starszym oraz wszystkim tym, którzy chcieliby z niej skorzystać bez ryzyka bólu pleców i  problemów ze wstaniem. Różnice widać przede wszystkim w wysokości ławki od podłoża, a także w głębokości siedziska i jego wyprofilowaniu, by użytkownik nie zsuwał się z siedziska.

To samo dotyczy oparcia ławki, wyposażonego w podparcie dla kości krzyżowej oraz o odpowiednim odchyleniu i kształcie odpowiadającym anatomii kręgosłupa. Oparcie, w przeciwieństwie do standardowych ławek, nie jest prostopadłe do siedziska.

Ławka dostępna musi być także wyposażona w podłokietniki, które nie tylko zapewniają dobre podparcie i stabilność podczas siedzenia, ale są też ważnym elementem podczas siadania i wstawania z ławki oraz transferu z wózka inwalidzkiego na ławkę. Muszą być szerokie oraz wyprofilowane tak, by pomagały korzystać z ławki.

W przypadku ławki dostępnej TERMA, wszystkie wymagania zostały spełnione. Dodatkowo, jeden skrajny podłokietnik jest wykonany w taki sposób, aby stworzyć stabilne miejsce oparcia dla kul inwalidzkich, kijków do Nordic walking, laski dla osób niewidomych oraz innego drobnego wyposażenia wspomagającego mobilność. Ławka wykonana jest z kompozytu oraz płyty HDPE, które nie wymagają konserwacji, są odporne na działanie UV i nie tracą koloru. Rama ławki wykonana jest ze stali czarnowęglowej, zabezpieczonej epoksydem oraz malowanej farbą proszkową w kolorze z palety RAL.

Dostępna ławka w niedostępnym miejscu

Bardzo często popełnianym błędem jest projektowanie ławki dostępnej w przestrzeni miejskiej w sposób niedostępny. Co to oznacza? Przestrzeń obok ławki nie jest dostosowana do potrzeb osób o różnym poziomie sprawności i wyklucza możliwość skorzystania z odpoczynku. Najczęściej ma to związek z barierami architektonicznymi – wysokimi krawężnikami przy ciągach pieszych, które dla osoby pełnosprawnej nie są problemem, ale dla seniora lub osoby z niepełnosprawnością już tak. Poza tym brakuje miejsca obok ławki na to, by postawić tam wózek inwalidzki, balkonik lub wózek dziecięcy. Powoduje to problem zastawienia ciągu komunikacyjnego, frustrację przechodniów i zagrożenie bezpieczeństwa w przypadku przejazdu roweru, hulajnogi itp. Zazwyczaj bezpośrednio obok ławki montowany jest śmietnik, który uniemożliwia postawienie w tym miejscu wózka lub teren obok ławki jest porośnięty trawą lub pokryty nawierzchnią sypką, co automatycznie ogranicza dostęp.

Nie każdy z użytkowników wózka inwalidzkiego chce się przesiadać na ławkę. W tej sytuacji zapewnienie miejsca obok ławki, z utwardzoną nawierzchnią i bez krawężników daje możliwość ustawienia wózka oparciem na przedłużeniu oparcia ławki. W tej sytuacji wszyscy siedzą na równi, obok siebie i różnice nie są odczuwalne, ponieważ posiadają taki sam dostęp do miejsca wypoczynku. Projektując taki teren, warto o tym pamiętać, ponieważ niestety większość ławek w przestrzeni publicznej zaprojektowana jest niewłaściwie.

Jak projektować przestrzeń obok ławki?

Obok ławki należy zapewnić nawierzchnię utwardzoną, odpowiednią dla osób o ograniczonej mobilności lub poruszających się na wózkach inwalidzkich. Z jednej strony ławki należy zapewnić miejsce na wózek inwalidzki lub dziecięcy. Zgodnie z zaleceniami Standardów dostępności wydanych jako Americans with Disabilities Act (ADA), które dotyczą sposobu projektowania miejsc użytku publicznego, obiektów handlowych, obiektów państwowych i samorządowych, powinna być to przestrzeń o wymiarach 915 x 1200 mm, nie nachodząca na ciąg komunikacyjny, stanowiąca przedłużenie ławki. Sama ławka również musi być oddalona od ciągu komunikacyjnego, żeby nogi osób siedzących nie nachodziły na ciąg pieszy. 

W przestrzeniach wymagających pokonywania znacznych odległości należy maksimum co 30 m zapewnić miejsca siedzące.

źródło: Projektowanie bez barier – wytyczne, Kamil Kowalski, Fundacja Integracja

Pomiędzy nawierzchnią ciągu a nawierzchnią wokół ławki nie powinno być wysokich krawężników. Najlepiej, gdy obie nawierzchnie łączą się ze sobą płynnie, bez wyraźnych podziałów. W sytuacji, gdy osoba z niepełnosprawnością będzie chciała przesiąść się z wózka inwalidzkiego na ławkę, obecność jakiegokolwiek krawężnika sprawi, że nie będzie mogła podjechać pod ławkę wystarczająco, żeby bezpiecznie przenieść się z siedziska wózka na ławkę. Krawężnik będzie także niebezpieczny dla osoby niewidomej.

Osoba siedząca na skraju ławki oraz na wózku inwalidzkim obok ławki (jeżeli nie czuje potrzeby, by przesiąść się na ławkę), powinny mieć poczucie siedzenia obok siebie oraz możliwość swobodnej rozmowy. Oparcie wózka inwalidzkiego powinno mieć możliwość znalezienia się na jednej linii z oparciem ławki. Nawierzchnia przestrzeni wolnej nie powinna być nachylona (maksymalne dopuszczalne nachylenie to 2%) ani nierówna, musi dawać możliwość stabilnego i pewnego zatrzymania wózka inwalidzkiego.

Jeżeli osoba z niepełnosprawnością zechce przesiąść się na ławkę, wówczas miejsce to zostanie zajęte przez pusty wózek i nie będzie on kolidował z przechodniami idącymi ciągiem komunikacyjnym. Wolne miejsce obok ławki daje też możliwość postawienia tam wózka dziecięcego, balkonika wspomagającego chód lub np. hulajnogi, skutera.

Często popełnianym błędem jest lokalizacja śmietników blisko ławek. Wyklucza to możliwość zajęcia tej przestrzeni przez wózki lub po prostu niepotrzebnie dystansuje od siebie osoby siedzące na ławce i osoby na wózkach inwalidzkich. Siedzenie obok śmietnika nie jest też zbyt przyjemne. Śmietnik zatem powinno lokalizować się albo z drugiej strony ławki albo poza przestrzenią wolną.

Jeżeli chodzi o dostosowanie przestrzeni do potrzeb osób niewidomych, na całej długości nawierzchni przylegającej do ciągu komunikacyjnego zaleca się zastosowanie integracyjnych płytek ostrzegawczych o wymiarach 30x30 cm. Dzięki temu rozwiązaniu osoba niewidoma lub niedowidząca będzie wiedzieć, że zbliża się do miejsca wymagającego szczególnej uwagi i nie uderzy się w ławkę, szukając siedziska.

Chcesz wiedzieć więcej o projektowaniu uniwersalnym? Polecamy publikację Fundacji Integracja "Włącznik".